13 Reasons Why is een serie op Netflix. Dit is indrukwekkend maar ook heel leerzaam voor hulpverleners en ouders met kinderen. Het verhaal gaat over een pubermeisje dat zelfmoord pleegt. En na haar dood krijgen de kinderen van haar school ingesproken cassettebandjes waarin ze vertelt hoe ze tot de zelfmoord is gekomen.

Het afgelopen jaar waren er 1871 gevallen van zelfdoding in Nederland, waarvan 130 in de leeftijd van 10- 25 jaar.

Er is onderzoek gedaan naar pubers die zelfmoord plegen. Deze kinderen zijn vaak hele kwetsbare personen, met een laag zelfbeeld, waarbij de oorsprong van het probleem al vaak op de basisschool te vinden is. Veelal is er een pestverleden en heeft de persoon niet het gevoel gehad dat hij erbij hoorde en voelde die zich vaak buitengesloten. En wanneer dan, in de puberteit, de hormonen op beginnen te spelen, kunnen deze belastende emoties uitgroeien tot een depressie. En wanneer de opstandige puber dan ook nog onbereikbaar wordt voor zijn ouders, is de kans groot dat er maar weinig meer in de weg staat voor zelfmoord. Zelfmoord pleeg je niet in een opwelling, er gaat een lange weg aan vooraf, met pieken en dalen.

 In het hoofd van een suïcidale puber gaat het volgende om:

• Ik hoor er niet bij.
• Ik ben hier tot last.
• Ik ben niet meer bang voor de dood, ik heb er al zo vaak aan gedacht.

Vanuit mijn beroep gezien gebeurt er het volgende deze kinderen: Wanneer je gepest wordt, gaat je hoofd malen en piekeren. Je legt jezelf onder een loep om te kijken wat er aan jou mankeert. Je bent heel kritisch op jezelf en oordeelt over jezelf, jij doet het helemaal verkeerd. Terwijl dat niet klopt: het is juist de andere partij die fout is.
Wanneer je daar zelf niet uitkomt, wordt het gepieker alleen maar groter en groter. Hierdoor ga je je afsluiten voor anderen. Je bent in je hoofd zo bezig met je probleem dat er eigenlijk niets anders meer bestaat. Ook voor de leuke en lieve mensen sluit je je af. Zodra iemand wel aardig tegen je doet, twijfel je aan de oprechtheid. Je kunt geen liefde meer voelen. Je eigenwaarde vermindert omdat je anderen gewoon lol ziet maken en leuk ziet doen met elkaar en gevoelsmatig kom je in een put terecht. Je voelt je anders en niet normaal.

Vooral wanneer je ouders zelf ook problemen ervaren met bijvoorbeeld hun ouders of hun werk, wil je hen niet belasten dus deel je je probleem niet. En ondertussen wordt jouw probleem steeds groter. Je voelt dat er steeds meer afstand komt tussen jou en de andere kinderen en volwassenen.

En dan komt de puberteit hard binnen. Hormonen zorgen ervoor dat alles erger wordt: zowel de pieken als de dalen. En in een dal voel je je depressief. Je probleem is uitgegroeid tot een depressie en je kunt alleen nog maar aan de dood denken. Alleen die gedachte zorgt er al voor dat je je nog meer afsluit en terugtrekt. Je voelt feilloos aan dat deze gedachte door je omgeving niet als prettig of acceptabel zal worden ervaren.

De zaak is dat wij als ouders signaleren of ons basisschoolkind teveel in zijn hoofd zit. Ook als je geen pestverleden hebt gehad kun je door allerlei omstandigheden (moeilijk leren, verkeerde vrienden of verkeerd gedrag) teveel in je hoofd zitten.

Hoe signaleer je of je kind teveel in zijn hoofd zit?

1. Heb je contact met je kind?
2. Weet je wat er in je kind omgaat?
3. Voel je dat er iets niet klopt aan je kind?
4. Speelt je kind maar weinig met andere kinderen?
5. Trekt je kind zich teveel terug?
6. Heeft je kind een kort lontje
7. Is je kind heel angstig?
8. Heeft je kind nergens meer zin in?
9. Zorgt je kind niet meer goed voor zichzelf? Eet hij slecht?
10. Krijg je signalen van andere kinderen of ouders?

Het fijnste is het wanneer je dit al bij je basisschoolkind signaleert. Je kind moet leren om spanningen los te laten, waardoor het hoofd weer leeg wordt. Hierdoor schiet hij niet meer in angst maar gaat hij zich ontspannen. Pas dan kan je kind voelen wat de waarheid is van een pestsituatie zonder dit op zichzelf te betrekken. Het zelfbeeld wordt positiever. Hij voelt zich veel krachtiger naar de pesters en de pesters voelen dat hij zich niet meer laat raken in zijn emoties. Overigens zoeken de pesters vaak een ander slachtoffer, dus de oorzaak los je niet op. Maar het is wel fijn dat het kind zich veel rustiger en gelukkiger voelt. Hierdoor verlopen de contacten met lieve kinderen veel beter en hij kan weer voelen dat anderen hem leuk vinden.

Heel belangrijk is het dat ouders, voor de puberteit zich inzet, al hulp zoeken. Daarmee voorkom je dat problemen erger worden en dat er geen weg meer terug is.

Als je dan toch een depressief puberkind hebt, praat er dan over. Hoe moeilijk dit als ouder ook voor je is, schakel je eigen emoties even uit. De volgende vraag kun je prima stellen: "Denk je wel eens: Ik wil zo niet verder leven?" Geen goede vraag is: "Je gaat toch geen domme dingen doen?"

Dus:

• Luister naar je kind.
• Vraag hoe je diegene kan helpen.
• Zoek professionele hulp (en beloof niet dat je het geheim houdt)

Blijf rustig, schakel zoveel mogelijk je emoties uit en schiet vooral niet in de stress. Je brengt echt niet iemand op een idee als je erover praat. Sterker nog, iemand voelt zich juist gesteund en gezien in zijn gevoel, het kan ontzettend opluchten om er eens met iemand over te praten. Iemand die zelfmoord wil plegen, wil niet persé dood, maar wil juist dat er een eind komt aan zijn problemen.